Co do zasady, minimalna temperatura w biurze, niezależnie od pory roku, nie powinna spaść poniżej 18°C. Niestety, kwestia wysokiej temperatury w pomieszczeniu biurowym nie jest tak prosta do wyjaśnienia, bo przepisy nie podają wprost maksymalnej wartości. Niemniej określają obowiązki pracodawców w chłodne i upalne dni. Wyjaśniamy, kiedy pracodawca musi dostarczyć pracownikom gorące lub zimne napoje, a nawet zapewnić klimatyzowane pomieszczenie do wypoczynku. Czy pracownik może odmówić pracy, kiedy jest gorąco?
Minimalną temperaturę w pomieszczeniach biurowych i na zewnątrz określa nie Kodeks pracy, tylko rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (dalej: rozporządzenie w sprawie bhp). Przepisy nie podają maksymalnej temperatury w miejscu pracy, aczkolwiek określają, czego powinien dopilnować pracodawca, aby pracownicy nie byli narażeni na upał.
O ile napoje chłodzące czy klimatyzowane pomieszczenie pracy należą do obowiązków pracodawcy w niektórych przypadkach, o tyle skrócenie czasu pracy czy dodatkowe przerwy, tzw. regeneracyjne, w związku z upałami to rozwiązania, które zależą wyłącznie od dobrej woli zatrudniającego.
Brak sprecyzowanych „widełek” temperaturowych w rozporządzeniu w sprawie bhp nie oznacza, że pracodawcy mogą zezwalać na pracę w skrajnie wysokiej temperaturze w biurze, która stwarza zagrożenie dla zdrowia i życia pracowników.
§ 15 ust. 1 rozporządzenia w sprawie bhp stanowi, że pracodawca musi zapewnić w pomieszczeniach pracy oświetlenie naturalne i sztuczne oraz odpowiednią temperaturę (brzmi enigmatycznie, ale rozwinęliśmy tę kwestię w dalszej części poradnika). Ten sam przepis zobowiązuje pracodawcę do zabezpieczenia pomieszczenia pracy przed niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem, np. za pomocą rolet w oknach czy przenośnych wentylatorów podłogowych.
Z kolei § 45 ust. 4 pkt 1 rozporządzenia nakazuje pracodawcom usytuowanie i zorganizowanie stanowisk pracy na zewnątrz pomieszczeń tak, aby pracownicy byli chronieni przed zagrożeniami związanymi z warunkami atmosferycznymi, w tym niską lub wysoką temperaturą.
Jeśli pracodawca zdecyduje się na montaż klimatyzacji lub wentylacji, musi pamiętać, że według § 35 ust. 2 rozporządzenia w sprawie bhp oba rozwiązania nie mogą wywoływać przeciągów, przegrzewania lub wyziębienia pomieszczeń pracy. Co więcej, strumień powietrza, który wydobywa się z wentylacji nawiewnej, nie może kierować się bezpośrednio na stanowisko pracy.
Nawiasem mówiąc, klimatyzacja nie jest obowiązkowa we wszystkich pomieszczeniach pracy. Zgodnie z § 38 ust. 2 rozporządzenia w sprawie bhp klimatyzowane muszą być pomieszczenia do wypoczynku pracowników wykonujących pracę w pomieszczeniach, w których stale utrzymuje się temperatura powyżej 30°C ze względu na procesy technologiczne. Przepisy nie zobowiązują pracodawców do wyposażenia w klimatyzację pomieszczeń, w których panuje więcej niż 30°C.
§ 112 rozporządzenia w sprawie bhp stanowi, że pracodawca musi zapewnić wodę zdatną od picia lub inne napoje wszystkim pracownikom. Tym, których zatrudnił na stałe lub okresowo w warunkach szczególnie uciążliwych, należy się i woda, i inne napoje. Ich ilość, rodzaj i temperatura muszą być dostosowane do warunków pracy oraz potrzeb pracowników.
Wykaz prac w szczególnych warunkach znajdziesz w załączniku nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych. Lista zawiera 40 rodzajów prac, w tym m.in. prace w pomieszczeniach, w których technologia wymaga temperatury powietrza poniżej 0°C.
Co istotne, szczegółowe zasady zaopatrzenia pracowników w napoje podają odrębne przepisy – rozporządzenie w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów. Do tego źródła odnosi się również art. 232 Kodeksu pracy. Według niego pracodawca musi zapewnić pracownikom zatrudnionych w warunkach szczególnie uciążliwych bezpłatne posiłki i napoje.
§ 4 ust. 1 pkt 1-5 rozporządzenia w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów określa różne grupy pracowników, którym należy się takie wsparcie, w tym pracujących fizycznie i wydatkujących pewną ilość kalorii w ciągu zmiany. Niemniej w tym poradniku skupiamy się wyłącznie na tych grupach, które są narażone na niską lub wysoką temperaturę. Pamiętaj, że wskaźnik obciążenia termicznego (WBGT) wymieniony w rozporządzeniu nie jest równoznaczny z temperaturą otoczenia!
Jeżeli pracownicy:
to pracodawca musi zapewnić im napoje – zimne lub gorące w zależności od warunków. Powinny być dostępne w nielimitowanej ilości przez całą zmianę.
Jeżeli pracownik uzna, że warunki pracy w upale zagrażają jego zdrowiu i życiu, a na dodatek pracodawca nie wywiązuje się ze swoich obowiązków (np. nie dostarczył zimnych napojów lub nie zapewnił klimatyzowanego pomieszczenia do wypoczynku), może odmówić pracy. Oczywiście musi o tym powiadomić przełożonego, np. lidera zespołu, i wyjaśnić, dlaczego uważa wykonywanie pracy za niemożliwe. Co więcej, zachowuje prawo do wynagrodzenia za ten okres.
To nie wszystko – osoba zatrudniona ma prawo również do zgłoszenia sytuacji do Państwowej Inspekcji Pracy, zwłaszcza jeśli pracodawca notorycznie zaniedbuje bhp. Niemniej pracownik musi pamiętać, że jeśli odmówi pracy w upalny dzień, co okaże się jednak nieuzasadnione, pracodawca może wyciągnąć konsekwencje – np. nałożyć karę porządkową.
Co do zasady, pracodawca realizuje obowiązki wynikające z przepisów o bhp, więc pracownik nie powinien odmawiać pracy, powołując się wyłącznie na wysoką temperaturę danego dnia. Niemniej art. 210 § 4 Kodeksu pracy dopuszcza sytuację, w której pracownik wstrzymuje się od pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej, bo jego stan sprawia, że nie może jej bezpiecznie wykonywać i stwarza zagrożenie dla innych osób. Każdy przypadek trzeba rozpatrywać indywidualnie, np. osoby chorej na nadciśnienie, kobiety w ciąży czy pracownika z astmą.
Zdarza się, że ze względu na stan zdrowia pracownik czuje się fatalnie podczas upałów w drodze do pracy, spędzając ten czas np. w zatłoczonej komunikacji miejskiej. W takiej sytuacji osoba zatrudniona może złożyć wniosek o pracę zdalną.
To, czy otrzyma pozytywną, czy negatywną odpowiedź, zależy przede wszystkim od:
Zgodnie z § 30 rozporządzenia w sprawie bhp minimalna temperatura w pomieszczeniach pracy to 14°C, z wyjątkiem pomieszczeń biurowych i takich, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna. W tych przypadkach temperatura nie może spaść poniżej 18°C.
Ponadto § 31 rozporządzenia doprecyzowuje, że pomieszczenia i stanowiska pracy powinny być chronione przed napływem chłodnego powietrza z zewnątrz. Jeżeli temperatura poniżej 14°C jest uzasadniona względami technologicznymi, np. warunkami optymalnymi dla procesu produkcyjnego, to można taką utrzymywać.
Państwowa Inspekcja Pracy, powołując się na Instytut Medycyny Pracy w Łodzi, podała, że komfortowa temperatura otoczenia wynosi:
§ 44 ust. 1 rozporządzenia w sprawie bhp dotyczy pracowników, którzy wykonują pracę w nieogrzewanych pomieszczeniach lub na otwartej przestrzeni.
Pracodawca musi zapewnić tym osobom pomieszczenie, w którym mogą się schronić przed opadami atmosferycznymi, ogrzać się i zmienić odzież. W takim pomieszczeniu musi panować co najmniej 16°C. Za minimalną powierzchnię przyjmuje się 8 m2, aczkolwiek na każdego pracownika najliczniejszej zmiany powinno przypadać co najmniej 0,1 m2, więc metraż może okazać się większy.
Jeśli takie rozwiązanie nie jest możliwe ze względu na rodzaj prac w okresie zimowym, pracownicy powinni mieć dostęp do innych źródeł ciepła w pobliżu miejsca pracy.
Wspomniane rozporządzenie w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym podaje, że takie osoby nie mogą pracować, kiedy temperatura otoczenia spada poniżej 14°C. Co ważne, od 30 września 2023 roku będzie obowiązywać nowy wykaz prac wzbronionych młodocianym, który zredukuje minimalną temperaturę – do 10°C.
Art. 283 § 1 Kodeksu pracy stanowi, że ten, który:
nie przestrzegając przepisów lub zasad bhp, podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.
Katarzyna Kupczyk
Autor tekstu • Redaktor
Poznaj obowiązki i korzyści dla pracodawcy z tytułu zatrudnienia osoby niepełnosprawnej. Jakie przepisy z zakresu kadr i płac oraz PFRON musisz znać?
Jak rozwijać komunikację wewnętrzną w firmie, aby poprawić relacje między pracownikami i wzmocnić przywiązanie do pracodawcy? Sprawdź wskazówki!
Zrównoważony HR to nie moda, lecz konieczność. Dowiedz się, jak projektować strategie, które chronią ludzi, wzmacniają firmę i odpowiadają na nowe wyzwania. Praktyczne podejście, realne ryzyka i konkretne działania, które możesz wdrożyć już dziś.